در ماه های اخیر جنبش های مردمی در منطقه فراگیر شده است.در این منطقه خیزشهایی تجربه می شود که در سه یا چهار دهه اخیر بی سابقه بوده است. تونس ، مصر ، لیبی ، یمن و…این وقایع در مرکز خبر رسانه ها قرار دارند. در این روزها به راحتی می توان دریافت که بعضی رسانه ها در برجسته سازی اخبار یک کشور تلاش وافری را نشان می دهند و در مقابل وقایع کشور دیگر یا سکوت می کنند ویا بسیار گذرا به آن می پردازند. العربیه و سایر رسانه های متعلق به عربستان سعودی در اطلاع رسانی از وقایع سوریه از خود تلاش مضاعفی را نشان می دهند اما گویا در بحرین هیچ اتفاقی نیفتاده یا اتفاق بسیار کم اهمیتی رخ داده است. در مقابل رسانه های جمهوری اسلامی ایران بالعکس عمل می کنند. یعنی در مقابل خبرهای سوریه یا مسکوتند و یا بسیار کم گو اما در اطلاع رسانی وقایع بحرین تلاش زیادی دارند به گونه ای که برای بحرینی های معترض ،یکی از معتبرترین کانالها “العالم” است.
روزانه هزاران خبر از مجاری گوناگون به دفاتر این رسانه ها می رسد. مسلما امکان انعکاس همه این اخبار وجود ندارد. اینکه کدام اخبار ارسال و جلوی انتشار کدام خبر گرفته شود از مسائل اصلی رسانه هاست .برای گزینش خبر فرایندی به نام دروازه بانی خبر شکل می گیرد. کار این فرایند انتخاب اخبار با عنایت به استراتژی و اهداف رسانه خواهد بود. واقعیت این است که مرز میان دروازه بانی خبر و سانسور، مرزی بسیار باریک و بعضا غیر قابل تفکیک و تشخیص است .
اگر سانسور را ” ايجاد هرگونه اخلال نظام‌مند و آگاهانه در فرايند ارتباط از مرحله شكل‌گيري معنا و هدف در فرستنده تا پديد آمدن معنا در گیرنده ” (1)بدانیم به راستی کار این تفکیک و تشخیص بسیار مشکل تر خواهد بود. گاهی حتی خبری از دروازه هم عبور می کند اما با افزودن یا کم کردن جملاتی چنان تغییری در معنا پدید می آورند که آن را به عکس خود تبدیل می کنند.
در باره عوامل تاثیر گذار بر دروازه بانی خبر و ساختار آن ، از سوی علمای ارتباطات نظرات زیادی مطرح شده است .به نظر می رسد یکی از نظرات قابل توجه نظرات چامسکی و هرمن در کتاب ارزشمند “فیلترهای خبری”(2) باشد. ایشان در مورد فیلترهای خبری در امریکا و عوامل موثر بر آن می نویسند:
- میزان تمرکز مالکیت وسایل ارتباط جمعی
- اعتقاد و وابستگی وسایل ارتباط جمعی به اخبار و اطلاعاتی که دولت، سازمان های مهم تجاری و متخصصان صاحب نام به عنوان منابع اصلی ارتباطی و خبری در اختیارشان می گذارند
- منابع خبری وسایل ارتباط جمعی: وسایل ارتباط جمعی به عنوان منبع اطلاعات قرار می گیرند
- انتقاد از وسایل ارتباط جمعی
- ضدیت با کمونیسم
البته ضدیت با کمونیسم این روزها مفهوم دیگری یافته و جای آنرا مثلا تروریسم گرفته است. واقعیت این است که مالکیت رسانه عاملی تاثیرگذار بر رنگ و بو و عملکرد دروازه بانی دارد. پژوهش های زیادی صورت گرفته که در آنها مساله شخصیت و منش و میزان سواد و تعهد دروازه بان مورد تاکید قرار گرفته است اما به نظر می رسد که مالکیت و منافع صاحبان این رسانه ها حرف اول را در نحوه دروازه بانی می زند. این سخن فقط در مورد کشورهایی که نظام های غیر دمکراتیک دارند صدق نمی کند بلکه در مورد کشورهای شمال نیز صادق است و بیهوده نیست که چامسکی معتقد است که کشورهای چون امریکا سعی دارند از طریق رسانه ها با استفاده از عملیات روانی به تثبیت قدرت خود بپردازند . در این مسیر روشنفکران علمی و تکنولوژیک که چامسکی آنان را نوعی روحانیت سکولار می نامد که کارشان اعمال کنترل ایدئولوژیک بر توده ها در دمکراسی های سرمایه داری است.
رسانه های جدید که در بستر اینترنت شکل گرفته اند تاثیر شگرفی داشته اند. ویژگی گسترده و مردمی بودن این رسانه ها بسیاری از این نظرات و تئوری ها را در آینده ای نه چندان دور دچار تحول و بازخوانی خواهد کرد
1- فریبرز خسروی ، سانسور کتاب. تهران: نشر نظر، 1378.
2- ادوارد هرمن ، نوام چامسکی ، فیلترهای خبری. ترجمه تژا میرفخرایی، تهران: موسسه ایران ، 1377.
چه دروازه بانان ماهري !!! نمي دانم مي دانند تور دروازه نيز خراب شده است .
آقاي محترم
همين رسانه هاي غربي و دموكراتيك چرا اخبار كشتار شيعيان را و مردم بحرين را منتشر نمي كنند.
شما خودن كه ادعا داري تحت تاثير فضا سازي همين رسانه ها قرار گرفتي و اوت داري ميزني
اين مقاله مطمئني خودتان نوشتيد يا ؟