چندی پیش مطلع شدم که تصمیم سازان کتابخانه ملی ایران مصمم به به انحلال کتابخانه تخصصی کتابداری و اطلاع رسانی شده اند . حسب وظیفه نامه ای برای رئیس سازمان نوشتم . اکنون که ظاهرا در این آب و خاک نصحیت ناصحان و تذکرات مشفقان به جایی نمی رسد و عکس آن عمل می شود نامه را برای ثبت در تاریخچه کتابخانه ملی در اینجا می آورم.
“به نام خداوند جان وخرد
جناب آقای دکتر صلاحی پنجم آذر نود و یک
ریاست محترم سازمان
با سلام ، ایام سوگواری عاشورای حسینی را تسلیت می گویم. خداوند به همگی ما قطره ای از دریای شهامت ، مردانگی و عدالت آن بزرگوار را بچشاند.
اخیرا شایع شده است که به دستور مستقیم حضرتعالی قرار است کتابخانه تخصصی کتابداری منحل و کتابهای آن به بخش مرجع منقل شده و مکان آن هم به فضای اداری برای آموزش تبدیل شود. در مورد این تصمیم ، چه شما مستقیما آن را اتخاذ کرده باشید و یا توسط مدیران دیگر اتخاذ شده باشد توجه به نکاتی ضروری به نظر می رسد:
• حسب مفاد صریح اساسنامه ، این سازمان علاوه بر گرداوری و حفظ آثار، وظیفه پژوهش و برنامه ریزی کتابخانه های کشور را نیز به عهده دارد . برای تدارک و تسهیل این وظیفه ، سال هاست که چنین بخشی تدارک دیده شده و سعی در گرداوری و اشاعه اطلاعات آن شده است. نمی شود سازمانی عهده دار چنین مسئولیتی باشد اما عملا بخشی تخصصی برای آن فراهم نیاورد. همانگونه که در مورد ایران شناسی و اسلام شناسی عمل شده است.
• این ضرورت باعث شد که در طرح ساختمان کتابخانه مکان مناسبی برای این مهم تدارک دیده شود.در اینجا ضروری می دانم نکته ای را یاداوری کنم: سال ها به عنوان عضو کمیته برنامه ریزی ساختمان کتابخانه در جلسات مربوطه شرکت داشتم. در باره فضاهای تدارک دیده شده برای فعالیت های کتابخانه ای ، مطالعه و صرف وقت بسیاری صورت گرفته لاجرم لغو آنها هم باید متکی به استدلال و هدفمند باشد. اگر آن کمیته به این نتیجه رسید که یک سوی مدخل اصلی نمایشگاه و موزه و یک سوی دیگرش کتابفروشی باشد حاصل مطالعه در مورد بسیاری از ساختمان های مدرن و جدید کتابخانه های ملی جهان بود. در دوره ای تصمیم گرفته شد که نمایشگاه تبدیل به عضویت شود و یا … که همگی نشان از شتابزدگی در تصمیم گیری بود . به نظر می رسد نهضت تبدیل مکان های عمومی خدمت رسانی به مکان های اداری کماکان ادامه دارد!
• ممکن است تعداد مراجعان ملاک این تصمیم باشد. تا جایی که مطلعم تعداد مراجعان متخصصی که روزانه از این مجموعه کتاب به امانت می گیرند و یا در آن به مطالعه می پردازند قطعا از تعداد مراجعان به مجموعه های ایران شناسی و اسلام شناسی بیشتر است. بگذارید واقعیتی را به شما بگویم. وقتی عهده دار معاونت اسناد شدم پس از چندی توانستم از لابلای گزافه گویی ها و عدد سازی های مرسوم متوجه شوم که تعداد مراجعان واقعی به آن ساختمان عظیم روزانه سه نفر است ! که البته بعید می دانم اکنون هم از پنج نفر عبور کرده باشد!
• شاید علت اتخاذ این تصمیم این مساله باشد که متولی امر اطلاع رسانی باید معاونت کتابخانه باشد .حل این مشکل که ساده است . این کتابخانه تخصصی همچون ایران شناسی زیر نظر معاونت کتابخانه فعایت داشته باشد.اصولا مهم نیست که این کتابخانه و مکان اختصاصی آن زیر نظر کدام فرد و یا معاونت فعال باشد . مهم حفظ این کتابخانه تخصصی برای سازمانی است که خود متولی و مادر امر کتابداری کشور می داند.
• توصیه اکید دارم که به تصمیماتی که می خواهد فضاهای اطلاع رسانی را به اداری تبدیل کند به دیده تردید بنگرید . تجربه نشان داده است که بخش های اداری میل به بالا دارند و سعی دارند به طبقات بالا صعود فرمایند . آنان نام منهای دو را با اتاقهای فراوانش تبعیدگاه نهاده اند و از استقرار در آن طبقات ابا دارند و برای تمهید مکان های جدید ممکن است چنین طرح های را هم ارائه دهند . عجیب است که منهای دو به زعم عده ای تبعیدگاه است اما عمده فهرست نویسان در همان طبقه به کار اشتغال دارند!
تا کنون دو سه تذکر مکتوب را در باب بعضی کاستی ها برایتان ارسال داشته ام . نمی دانم چقدر به آن تذکرات توجه کرده اید و دستوری جدی را برای بررسی آنها صادر کرده باشید . اما امیدوارم که به این نتیجه رسیده باشید که آنچه گفته می شود صرفا از باب خیرخواهی و دلسوزی برای سازمانی است که 15 سال از بهترین سال های عمرم را از صبح تا شام در آن گذراندم و از نعمتِ خدمتی که خداوند رحمان در آن مدت فراهم آورد به من ارزانی داشت همواره او را سپاسگزاربوده ام . ”

همانگونه که در متن این نامه هم یاداور شده ام نامه های دیگری نیز برای ایشان نوشته ام که به تدریج منتشر خواهم کرد.

بسم الله الرحمن الرحيم

جناب آقای اشعری

ریاست محترم سازمان متبوع

با سلام

خدای بزرگ را شاکرم که تقدیر را چنان رقم زد که پانزده سال در این سازمان فرهنگی فعالیت داشته باشم. در این مدت با مساعدت عده ای از همکاران ساعی سازمان ، بعضی طرح های مهم ملی و سازمانی ، تدوین و به اجرا گذاشته شد.  اما همانگونه که حضورا در روز یکشنبه در دفتر آقای سلیم گندمی گفته شد متاسفانه رواج ناراستی، ریا ، تملق ،انانیت وتفوق منافع فردی بر مصالح سازمانی و از همه مهمتر جایگزینی سالوس اموی بر صداقت وصراحت علوی مجال هر فعالیت مثمری را بسیار محدود می سازد و موجب گسترش رفتار نمایشی می شود. با آنکه بر اساس ضوابط بازنشستگی در “قانون مدیریت خدمات کشوری”  اینجانب می توانم تا چند سال دیگرهم در خدمت سازمان باشم  اما شرایط پیش آمده  وادارم می کند که تقاضای بازنشستگی کنم.

اگر خاطرتان باشد در مراسم معارفه ام در گنجينه اسناد عنوان شد كه بيش از سي سال است كه هر روز با اشتها و انگيزه به محل كار آمده ام . به نظر مي آيد اين شرايط  پويايي ، نشاط و به ويژه صراحت و صداقت  را سلب كرده است .نبود اين ويژگي ها را  نوعي غش در رفتار سازماني دانسته و از آن پرهيز دارم . مگر رسول خدا نفرموده است : من ولي من امور المسلمين شيئا فغشهم فهو في النار. لذا  دستور تسریع در صدور حکم بازنشستگی موجب امتنان است.

اگر کاستی و یا قصوری در فعالیت هایم داشته ام از ملت بزرگوار ایران که صاحبان اصلی این سازمان ملی هستند و همچنین از همکاران عزیز،درخواست بخشش و از پروردگار بزرگ طلب آمرزش دارم . اوست آمرزشگر مهربان.

گزارشی از تجربیات 15 ساله و آسیب شناسی رفتار سازمانی در دوره های مختلف در دست تدوین دارم که پس از تکمیل تقدیم سازمان خواهد شد. شاید مفید افتد.

برای همه همکاران گرامی آرزوی بهروزی و سرفرازی دارم.امیدوارم با همت والای آن عزیزان ، سازمان راه کمال پوید و به جایگاهی درخور ملت بزرگوار ایران نائل آید.

گمان مبر که به پایان رسید کار مغان
هزار باده ناخورده در رگ تاک است

فریبرز خسروی

روز ولادت مولاعلی (ع)

15 تير 1388

آشنایی و بیگانگی

به نام خدا

بسیار تجربه کرده ایم که مکانها زمانها و انسانها تاثیر مستقیمی بر روح و روانمان دارند. نوجوان بودم که سعادت یار شد که دوبار با مرحوم علامه طباطبایی ملاقات داشته باشم –خود داستان زیبایی دارد که باید برایت در آینده بگویم- هر بار که آن صحنه ها به یادم می آید به معنای واقعی دوباره ریزش انرژی را در سراسر وجودم احساس می کنم بقول حافظ که خود او هم سخنش نیروزاست:

به عمری یک نفس با ما چو بنشینند و برخیزند

نهال شوق اندر دل چو برخیزند بنشانند

بعدها همین احساس را در ملاقات با شهید چمران تکرار شد و …شاید باورت نشود عکسهای چه گوارا نیز تاثیر بسیار مثبتی برایم دارد.

بعضی مکانها سرشار از انرژی اند این احساس را در بعضی مکانهای مقدس لمس کرده ام در منا در سعی و…

گاهی در بعضی شهرها اصلا احساس تنهایی و بیگانگی نداشته ام در مدینه –نه در مکه- احساس می کردم سالها ساکن بوده ام همین احساس را در هاوانا- بوینس آیرس – قاهره و پاریس داشته ام در حالیکه در مادرید –لندن – کپنهاک و اسلو بشدت احساس بیگانگی داشتم .

آری ای عزیز

سراسر زندگیمان مملو ازین تجربیات است . درماههای اخیر بیگانگی آزار دهنده ای با اینجا و آدمهایش پیدا کرده ام که دعا بفرمایید که از جنس ویار! و گذرا باشد. اگر حس و حال ملاقات با عزیزانی نبود که همواره برایم نیروزا بوده اند و شوق دیدار داشته ام دست به کارهای محال می زدم چون هنوز مثل چه گوارا می اندیشم که زمانی گفته بود: ” بیایید واقع بین باشیم و محال را بخواهیم”

همه اینها را نوشتم که این را بگویم که قضایای اخیر رنجمان  ندهد . انسانها دچار قبض و بسط های فراوان می شوند و خدا کند که در افت و خیزهای زندگی فرزانگان و مکانها و زمانهای گرانسنگ بیشتر نصیبمان شود و قدر آنچه را داریم بیشتر بدانیم که به شدت احساس می کنم الفرصت تمر مر السحاب

نوشته شده در جمعه چهارم آذر 1384

فریبرز خسروی در نامه ای دیجیتالی به هيات مديره “ایفلا” ، مسائل و نگرانی های خودرا با آنان درمیان می گذارد و آنان نیز به دقت به ارائه پاسخ و توضیح پیرامون آنها می پردازند.افزایش هزینه های شرکت در ایفلا، راه های مؤثر برای حضور متخصصان جوان و مشكلات  کشورهای فقیر برای شركت در ايفلا،انتشار خلاصه مذاکرات به زبان های گوناگون و…از جمله مطالبی است که در این گفت و شنود دیجیتالی به آن پرداخته شده است.از ميان پاسخ هاي رسيده مطالب پيتر لور از همه شنيدني تر است.نامه ها را خانم زارع زاده ترجمه کرده است

شیرازه

نامه فریبرز خسروی به هيات مديره ايفلا

هیئت مدیره عزیز ایفلا

میزبانی موفق شما را در کنفرانس ایفلا 2007 دوربان تبریک می­گویم.

به عنوان يكي از شرکت­کنندگان در کنفرانس­های اخیر ایفلا و عضو کمیته آسیا و اقيانوسيه می­خواهم توجه شما را به دو نکته در خصوص خط مشی کنفرانس­های سالانه ایفلا، جلب کنم.

1) در اين کنفرانس بین ­المللی­ ای که توسط نهادی غیردولتی (ایفلا) برگزار می­شود، استقلال شرکت­کنندگان از دولت های متبوع اشان، در صورتی که بخواهند نمایندة واقعی جوامع حرفه ­ای ­شان باشد، مهم به نظر می­رسد. با این وجود، در طی چند سال اخیر، با افزایش هزینه­ های ثبت­نام ایفلا، این مهم روندی معکوس را طی کرده است. کتابداران این مناطق به دلیل عدم توانایی پرداخت هزینه ­ای که بعضا بیشتر از 5 ماه حقوق آنهاست نتوانسته­ اند، ثبت­نام کنند.اغلب شرکت­کنندگان مناطق آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین کسانی بوده­اند که به نوعی تحت حمایت دولتشان بوده­اند، و هزینه ثبت­نام و سفرشان توسط دول متبوع اشان پرداخت شده است. با توجه به طبیعت مدیریت بخش عمومی در چنین کشورهایی احتمالاً بسیاری از این شرکت­کنندگان حتی متخصص رشته مربوط نیستند. مشکل هزینه ­های بالا، حتي مانع پیوستن انجمن­های کتابداری اين کشورها به ایفلا شده است.

2) افزایش مبلغ ثبت­نام حتي شاید متخصصان جوان کشورهای ثروتمند را نیز از شرکت در نشست، باز دارد. په نظر من مي رسد اکثر شرکت­کنندگان ایفلا، از نسل قدیمی­تر هستند. این مسئله تا زمانی که باعث انتقال تجارب باشد، مفيد خواهد بود اما حضور نسل جوان­تر با دیدگاه­های جدید و نوین، ضروری است. صادقانه بگویم، ایده­های برخواسته از بعضی کمیته­ ها که در آنها شرکت جستم، بسیار منسوخ و کهنه به نظر می­آمد.

3) به صورت رسمی، ایفلا، نهادی چند زبانه است. با این وجود، اکثر مذاکرات به زبان انگلیسی است. و بنابراین، بسیاری از کتابداران سایر فرهنگ ها توانایی ایجاد ارتباط با نشست ایفلا را نداشته و نمی­توانند،  مقالات و خلاصه مذاکرات را بخوانند.

راه­حل­های زیر را پیشنهاد می­دهم:

1. با کاستن مخارج ، حق ثبت نام کاهش یابد. و بعلاوه منابع مالی جایگزینی؛ جستجو شود. شاید تنظیم ميزان حق ثبت نام بر اساس درآمد سرانة هر ملتي بتواند راهكار مناسبي باشد.

2. بر اساس، فراخوان امسال ايفلا در زمينة انتشار چند زبانه مطالب ، پيشنهاد مي كنم  تا با كشورهاي علاقه­مند موافقتي حاصل شود و نسخه­ هاي الكترونيكي مطالب به زبان هر كشوري در وب سايت هايشان قرار گيرد. بدين ترتيب، هزينه اي هم متوجه ايفلا نخواهد شد. كتابخانه ملي ايران در طي 12 سال گذشته، با ترجمه فارسي، منتخبي از مقالات ايفلا در هر سال؛ اين كار را انجام داده است. براي عقد  موافقتنامه­اي براي ايجاد صفحه فارسي از انتشارات ايفلا در وب­سايت سازمان اسناد و كتابخانه ملي ايران جهت  كتابداران فارسي زبان منطقه، صميمانه استقبال مي­كنيم.

با احترام

دكتر فريبرز خسروي

پاسخ پیترژان لور به فریبرز خسروی

فريبرز خسروی عزيز،

خوشحالم كه از شما مطلبي مي­شنوم. با وجودي كه جوشه اوركرك به شما پاسخ گفته است، اما دوست دارم كه چند نكته را اضافه كنم. بايد نامه شما و جواب آن را براي هيأت مديره كپي كنم. هيأت مديره به زودي گروه كاري را براي توسعة كنگره ايفلا تشكيل خواهد داد، و پيام شما در آن بسيار مفيد خواهد بود.

در مورد حق ثبت­نام: بودجه هر كنگره­اي واقعاً دردسر بزرگي است. حداكثر تلاش­مان را مي­كنيم تا وجوه ثبت­نام هرچه كمتر باشد. با اين وجود، مخارجي كه صرف هر شركت­كننده ايفلا مي­شود، تقريباً 2 برابر هزينه ثبت­نام است. يعني شركت­كننده فقط نيمي از مخارجش را مي­پردازد. بقيه هزينه ­ها از حمايت­هاي مالي و فروش فضاي نمايشگاهي تأمين مي­شود. اين كنگره به دليل فراواني جلسات و رويدادها؛ و استفاده از زبان­هاي گوناگون بسيار گران تمام مي­شود. هزينه مصرفي براي هر زباني (ترجمه كتبي و ترجمه شفاهي) درحدود25000 يورو مي­شود. سخت تلاش می­کنیم تا کمیته­ های ملی کشورهای میزبان را از اجرای برنامه­ های افتتاحیه پرخرج و برگزاري مهماني هاي فرهنگی منصرف کنیم، ولیکن بدلیل افتخارات (غرور) ملی بعضی کشورها، قسمت اعظم حمایت مالی دولتها برای این رویدادها مصرف می­شود. شاید تصور شود که با انجام نگرفتن چنین برنامه­ هایی، بتوانیم در مصرف پول صرفه­ جویی کنیم ولیکن مجبوریم که بالاخره تقریباً هر شب یک یا چند برنامة اجتماعی و فرهنگی داشته باشیم تا شرکت­کنندگان از کشورهای فقیرتر بتوانند در خلال این برنامه­ها حداقل یکبار در روز چیزی بخورند!.

کمک مالی براي شرکت در کنفرانس، برای مردم کشورهای فقیر و جوان­ترها با تلاش زیادی، برقرار شده است. در هر کنفرانس، توجه بیشتری به مردم کشورهای فقیر نزدیک­تر به محل برگزاری می­شود، تا حداقل امکان یکبار شرکت در ایفلا در خلال عمرشان را بدست بیاورند. امسال در دُربان در حدود 200 شرکت­کننده، که اکثراً از نیمه جنوبی آفریقا بودند، از این مزایا استفاده کرده بودند. این بهتر است که شرکت در کنفرانس را برای فقیرترها امکان­پذیرتر کنیم تا اینکه در پاره­ای از مخارج اساسی شرکت­کنندگان تخفیف قائل شویم. بدان صورت، درآمد حاصله از ثبت کاهش یافته و مجبور خواهیم شد تا از سایر شرکت­کنندگان حق ثبت­نام بیشتری بگیریم. این نکات  به ذهن متبادر می­شود که از آنجایی که ایران کشوری ثروتمند و صاحب نفت است؛ آیا وزارت خارجه ایران علاقه­مند نیست تا کمک هزینه­های شرکت در کنفرانس را برای شرکت­کنندگان از کشورهای فقیري در منطقه­تان چون افغانستان، عراق و ازبکستان، را متقبل شود؟

هیأت مدیره ایفلا با شما در اهمیت شرکت دادن و جذب جوان­ترها، کاملاً موافق است با این حال، در بسیاری از کشورها، دارا بودن سابقه، عامل مهمي در تصمیم­گیری برای انتخاب افراد شرکت­کننده درکنفرانس است. نکته آشکار این است که جوان­ترها، ابتدا باید صلاحیت خود را با شرکت درکنفرانس­های محلی و ملی اثبات کنند وسپس در کنفرانس­های بین ­المللی حضور بهم رسانند. از طریق کمک­ هزینه­های مالی­مان، افراد جوان­تر را هدف قرار می­دهیم، اما بیشتر توجه­مان را به افراد فعال در زمینه تخصصي­شان در سطح ملی؛ از طریق عضویت در انجمن­های ملی­شان و غیره معطوف می­داریم.

نکته آخر اینکه، از ترجمه اسناد ایفلا و مقالات کنگره ایفلا، به زبان­های گوناگون از جمله فارسی؛ با توجه به اینکه تأیید آن ترجمه ­ها به ایفلا سپرده شود و به حق کپی نویسندگان هرجایی که عملی بود، احترام گذاشته شود. بسیار خوشحال می­شویم که صفحه فارسی ايفلا را در وب­سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ببینیم؛ خوشحال خواهم شد تا در این مورد، با شما بیشتر صحبت داشته باشم.

با احترام

دکتر پیتر ژان لور

دبیرکل فدراسیون بین­المللی انجمن­ها وموسسات کتابداری